شاخص گردش پول

با این حال، شاید بسیاری از شهروندان نتوانند به قضاوت درستی درباره این که نرخ تورم واقعی کشور چه مقدار است، برسند؛ چرا که معمولا اطلاعات کارشناسی کامل و جامعی دراین‌باره منتشر نمی‌شود و هر کس از ظن خود یار گزارشگری نرخ تورم می‌شود و از دریچه منافع خود بدان می‌نگرد؛ لذا نگاهی ساده و همه‌فهم به پدیده تورم و نحوه محاسبه و تخمین آن، ضروری به نظر می‌رسد تا افکار عمومی تصور درستی نسبت به نرخ تورم به دست آورند.

نبود تناسب استقراض بانک ها با شاخص های پولی و کلان اقتصاد / بانکهای ایران در بازار معاملات بین بانکی چه می کنند ؟

خبراقتصادی - مجید امامی کارشناس اقتصادی
معاملات در بازار بین بانکی و قرض گرفتن بانک ها از یکدیگر آنهم با نرخ 18 تا 21 درصدی که بسیار کمتر از تورم 44 درصدی است از تحلیل و چشم کارشناسان و صاحب نظران به دور مانده و کمتر شاخص گردش پول کسی به عدم تناسب حجم عظیم معاملات بین بانکی با شاخص های پولی و بانکی و اقتصادی توجه دارد.
در حالی که در سیستم بانکی آمریکا که بزرگترین بازار مالی و پولی جهان را دارد و با کرونا و بحران مالی مواجه بوده است، از سال 2008 تا 2017 معاملات بین بانکی نسبت به پارامترهای پولی و بانکی، همواره کمتر از 5 درصد بوده است. در ایران، حجم معاملات بین بانکی همواره بیشتر از پایه پولی، نقدینگی و درآمد ملی و دارای رشدی نامتعارف بوده و از سال 1392 به یکباره از 16 درصد پایه پولی به بیش از دو نیم برابر پایه پولی رسیده و هر سال با رشدی بسیار زیاد به بیش از چهل و پنج برابر پایه پولی در سال 1400 رسیده است.

رابطه معاملات در بازار بین بانکی و قرض گرفتن از شاخص گردش پول بانک های دیگر باید به صورت؛ وجوه استقراض شده از سایر بانکها < کسری وجوه بانکها < میزان وجوه لازم برای عملیات بانکی < کل موجودی بانکها < کل نقدینگی اقتصاد باشد. ولی این رابطه در ایران برعکس شده و وجوه استقراض شده از سایر بانکها بابت کسری موجودی، از کل میزان کسری، کل موجودی بانکها و حتی از کل نقدینگی کشور بیشتر است . آن هم نه کمی بیشتر بلکه 10 برابر بیشتر است.

بررسی ها نشان می دهد که بانکهای کشور مبالغ استقراضی از بازار بین بانکی را نه در عملیات بانکی ( شامل سپرده ها و تسهیلات بانکی ) بکار گرفته اند، نه آن وجوه را در تولید استفاده کرده اند و نه در بورس . بلکه احتمال قوی این است که این وجوه در خرید و فروش ارز، طلا، زمین و املاک و کالاها و معاملاتی که در حسابداری ملی جزو درآمد ملی محسوب نمیشوند مصرف کرده اند و با استقراض وجوه بین بانکی، این کالاها را خریده و با تقاضایی که کرده اند موجب افزایش قیمت آنها شده و پس از گران شدن آنها این کالاها را بلافاصله به قیمت بالاتر فروخته و پس از تصفیه وجوه استقراض شده مابقی را بعنوان سود برای خود نگاه داشته اند و این کار را بارها و بارها تکرار کرده اند.
در این مقاله، سعی بر این است که روند معاملات بین بانکی در کنار روند سایر پارامترهای پولی و اقتصادی کشور بررسی و با سایر کشورها مقایسه شده و این روندها با روندهای اقتصاد آمریکا نیز مقایسه شود تا ببینیم همشکلی بین روندهای ایران و آمریکا تا چه میزان است و اگر روندهای موجود در دو کشور تفاوت زیادی دارند در مورد این تفاوت ها حدس هایی زده شود و سوالاتی مطرح شود تا محققین اقتصادی کشور را دعوت به پاسخ دادن به آنها کند.
کمیسیون اعتباری شورای پول و اعتبار، در دستورالعمل اجرایی عملیات بازار بین بانکی ( مصوب در 27 دی 1383) هدف از ایجاد این بازار را تسهیل جریان منابع ریالی کوتاه مدت بین اعضاء در جهت مدیریت کارآمد نقدینگی معرفی کرده است.

این بازار امروزه تقریبا در تمامی کشورهای دنیا رایج شده و در سیستم های مالی نقشهایی برای آن تعریف شده و بین شاخص های مختلف بازار پول، از جمله حجم معاملات بین بانکی، پایه پولی، نقدینگی، و سایر شاخص ها یک نوع نسبت و تناسب معنادار وجود دارد. اما در ایران در سال های اخیر این نسبت و تناسب معنادار نه تنها وجود نداشته، بلکه رشد معاملات بین بانکی و حجم آن بسیار بالاتر از سایر شاخص های پولی و بانکی بوده است و همین موضوع جای نگرانی دارد و سبب تخریب اثرات مثبت بسیاری از ابزارها و سیاست های پولی و بانکی شده است و کلیه پارامترهای پولی، مالی، اقتصادی و حتی سیاسی را تحت تاثیر قرار داده است.

معاملات بین بانکی عمدتا با هدف هایی ازجمله حمایت از مدل بانکداری ذخیره کسری، منبعی برای تامین مالی بانکها، حفظ روند های بلند مدت شاخص گردش پول منابع مالی بانکها، معیاری جهت تعیین نرخ وام کوتاه مدت، ابزاری برای انتقال سیاست پولی و کاهش اضافه برداشت بانکها از بانک مرکزی استفاده می شود.
بازار معاملات بین بانکی در ایران بطور رسمی از تاریخ 18 تیر 1387آغاز بکار کرد و از آن زمان تاکنون هر ساله با رشدی عجیب و باورنکردنی در حال بزرگ شدن است . عملکرد نظام بانکی ایران در بازار شاخص گردش پول معاملات بین بانکی، تفاوتهای بسیار زیادی با عملکرد سیستم های بانکی سایر کشورها دارد.
ولع سیستم بانکی ایران در استفاده روزافزون از این بازار به حدی غیر عادی بوده که به نظر میرسد کلیه پارامترهای پولی، مالی، اقتصادی و حتی سیاسی را دستخوش تغییراتی غیر منتظره و ناشناخته کرده باشد. با این حال علیرغم رشد بسیار شدید این بازار در کشور و وجود روندهای غیر نرمال در این بازار و از طرفی تازه بودن این پدیده در اقتصاد ایران و عدم شاخص گردش پول وجود تجربیات عملی از عواقب وجود چنین بازاری، متاسفانه هنوز جامعه علمی کشور به تحلیل اثرات این بازار در اقتصاد کلان کشور رغبتی نشان نداده و سیستم بانکی بدون گرفتن هیچ بازخوردی از اقتصاددانان و متخصصین شاخص گردش پول حوزه پولی، درحال تاختن در این ورطه است وجا دارد که شدیداّ نگران این تک تازی های مستانه باشیم.